Lato to czas upałów i gorąca. To czas, kiedy mamy zwiększone pragnienie, kiedy szukamy cienia i nierzadko zmagamy się ze zwiększoną pracą wydzielniczą gruczołów potowych. Tak jak i my dorośli, niemowlęta podobnie, jeżeli nie gorzej, odczuwają wysokie temperatury. Skóra niemowlaka jest bardzo wrażliwa na działanie słońca, ze względu na brak rozwiniętej warstwy ochronnej, nazywanej warstwą zrogowaciałą. Niedoskonałość gruczołów potowych w skórze malucha słabiej wyrównuje bilans wodny, stąd tak ważny jest temat dotyczący opieki niemowlaka w okresie letnim, a szczególnie miejsc okrytych pieluszką.
Okolica pieluszkowa to miejsce noszenia pieluszek. To miejsce na ciele niemowlaka o zmniejszonym dostępie powietrza z racji obecności pieluszki, gdzie oprócz ciepła, szkodliwe i drażniące może być działanie moczu dziecka. Chociaż dzisiaj pieluszki jednorazowe charakteryzują się wysoką absorpcyjnością, temat zaczerwień tych okolic, niestety nadal jest obecny. Mocz to płyn ustrojowy o odczynie kwaśnym, stąd należy pamiętać o jego działaniu niekorzystnym na delikatne warstwy skóry niemowlaka. Warto wspomnieć, że u dzieci karmionych piersią odczyn moczu jest mniej kwaśny i dodatkowo zmniejszona jest aktywność enzymów kałowych na okolice pupy dziecka. Stąd dieta matki karmiącej ma istotny wpływ na reakcje skórne dziecka związane z drażniącym działaniem masy kałowej i moczu w pieluszce. Jest to jedna z wielu zalet karmienia malucha piersią zmniejszająca ryzyko wystąpienia takich zmian.
Pieluszkowanie z użyciem pieluszek jednorazowego użytku znane i stosowane jest już od dawna. To jeden z podstawowych elementów wyprawki i torby spacerowej malucha.
Na rynku mamy dostępną szeroką gamę tych produktów superabsorpcyjnych różnych firm. Mniej i bardziej kolorowych. Ważne, aby pieluszka była we właściwym rozmiarze malucha, gdyż wystarczy nieprawidłowe jej założenie, czy to w pośpiechu, czy w niewiedzy, do tego dołącza się wysoka temperatura sprzyjająca przegrzaniu okolic pupy i ryzyko wystąpienia bolących zmian skórnych jest duże. Dodatkowo ocieranie ciała materiałem pieluszki bez odpowiednio zabezpieczonej kremem skóry sprzyja występowaniu zmian odparzeniowych. Innym ważnym aspektem pieluszkowania jest częstotliwość zmiany pieluszki. Jak często? Okazuje się, że należy wymieniać pieluszkę w okresie letnim co najmniej co 1 godzinę.
Odparzenia okolicy pieluszkowej to zmiany skórne charakteryzujące się stanem zapalnym okolic pachwin i pupy dziecka. Objawy tych zmian są bardzo dokuczliwe dla dziecka. Wywołują rozdrażnienie, płacz i niepokój, stąd są dużym zmartwieniem dla każdej mamy. Świąd, swędzenie, zaczerwienienie i pęcherze tych okolic, nieprawidłowo zaleczone i przewlekle nawracające mogą prowadzić nawet do zmian o charakterze zakażeń bakteryjnych, a to już będzie wymagało interwencji lekarza. Przepuszczalność zmienionego chorobowo naskórka jest zwiększona, stąd łatwa przenikalność patogenów bakteryjnych. Dochodzi wtedy do miejscowej reakcji zapalnej. Dodatkowe zacieplenie tych okolic nasila i zaognia te objawy, stąd latem należy zachować zwiększoną czujność i wprowadzić odpowiednią higienę, a przede wszystkim pielęgnację niemowlaka chroniącą delikatne ciało malucha.
Skóra niemowlaka nie jest doskonała z racji niedojrzałości gruczołów potowych i łojowych. Nie posiada w pełni wykształconego płaszcza hydrolipidowego, który chroni skórę przed wysuszeniem i zapewnia jej odpowiednie nawilżenie. Dobrze nawilżona skóra jest elastyczna, sprężysta i zmniejsza przenikalność różnych czynników zewnętrznych. Natomiast zwiększona maceracja okolicy pieluszkowej moczem o odczynie kwaśnym zwiększa podatność skóry na uszkodzenia na skutek drażniącego jego działania.
Jest wiele czynników, które przyczyniają się do powstawania skórnych zmian chorobowych. Każda mama chce wiedzieć, jak zapobiegać, a już na pewno, jak reagować, w sytuacjach zaognienia zmian skórnych swojego dziecka. Prawidłowe pieluszkowanie, odpowiednia higiena i pielęgnacja okolic pachwin u dziecka, szczególnie w okresie letnim, daje szansę na eliminację tego problemu, albo chociaż na jego zmniejszenie.
Pielęgnacja, pielęgnacja i jeszcze raz pielęgnacja to jedyna skuteczna metoda, która zabezpieczy dziecko przed odparzeniami. Preparaty, kremy używane od pierwszych dni życia dziecka nie mogą być dobrane przypadkowo i nieodpowiednie. Ich skuteczność powinna być poparta wieloma badaniami dermatologicznymi, co zapewni ich wysoką jakość. Neutralne ph, skład i konsystencja to cały sekret zdrowej skóry niemowlaka, szczególnie w ciepłe dni.
Pielęgnacja małego dziecka z odparzeniami od dawna zajmowała ważną rolę w życiu codziennym niemowlaka i jego opiekunów. Kąpiel z użyciem krochmalu na bazie skrobi ziemniaczanej o działaniu kojącym i ściągającym skórę, znana i stosowana była od lat. Dzisiaj rynek oferuje nam wiele kremów, których działanie jest nie tylko łagodzące, ale również gojące powstałe rany. Ważne, aby ich skład zapewniał skuteczne działanie szczególnie w odparzeniach. Alantoina zapewnia regenerację naskórka, lanolina działa nawilżająco i napina odpowiednio skórę, deksapenthanol zmniejsza uczucie pieczenia, tlenek cynku nieoceniony i rewelacyjny w swoim działaniu, łagodzi stan zapalny, witamina F, która wzmacnia i przyspiesza gojenie się ran, a zarazem reguluje pracę gruczołów potowych, czy glicyna, która zatrzymuje wodę i zabezpiecza powierzchnię smarowanej skóry przed wysuszeniem. Kosmetyk używany w pielęgnacji niemowlaka podczas pieluszkowania powinien być łatwo rozprowadzany, łagodny i bezzapachowy, a przede wszystkim dobrze by było, gdyby pozostawiał lekką powłokę działającą jeszcze dłużej po nałożeniu. To właśnie bogactwo takiego kremu uspokaja i łagodzi, daje poczucie ulgi, kiedy tworzą się bolesne zaczerwienienia skóry. To krem, który pielęgnuje i leczy. Jego konsystencja pozwala mamie delikatnie rozsmarować krem po fałdach skórnych, dając przyjemne odczucie masażu.
Uśmiech dziecka i radość matki jest wielkim sukcesem dobrej pielęgnacji delikatnej skóry każdego niemowlaka.
Piśmiennictwo:
- A. Cohen, Dermatologia Pediatryczna, wydanie II, Wrocław 2006.
- Jabłońska, S.Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową,Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2008.
- Kawalec, R. Grenda i in., Pediatria, Warszawa 2013.
- Katarzyna Gmachowska, lekarz w trakcie specjalizacji pediatrycznej
Autor: Marzena Sobolewska. Specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa położniczego.
Akademia Radzenia i rodzenia BeBa, Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej – Szpital i Iłży.