Kąpiel niemowlaka, szczególnie ta pierwsza jest wielkim przeżyciem rodziców, rodzeństwa, a czasem i większej rodziny. Nie odbywa się bez przygotowania, bez organizacji miejsca i czasu. Wszystko jest zaplanowane i tak być powinno. Higiena malucha, jakiej uczy się każda mama to nie tylko kąpiel, ale również stosowna pielęgnacja po kąpieli, która zapewni dziecku spokojny sen. Niemowlak, mimo swojej kruchości w wodzie potrafi porządnie figlować. Jego zachowania nierzadko budzą lęk i strach kąpiących, gdyż maluch jest zdolny wymknąć się z rąk w każdej chwili. Wiedza i czujność to nieodzowne składniki wspaniałej przygody, jaką jest kąpiel niemowlaka, a później jego pielęgnacja po kąpieli. To piękny rytuał, który uwielbiany jest przez każdą mamę i jej dziecko.
Toaleta niemowlaka, zasady, zalecenia ulegają ciągłym zmianom. Na rynku wciąż pojawia się nowa propozycja, a to modelu wanienki, a to wkładu do wanienki, czy stelaża. Ręczniki są z kapturkami i bez, ale za to z materiałów najwyższej jakości, przyjaznych dziecku. Gama kosmetyków również jest szeroka. To wszystko pomaga świetnie się przygotować do kąpieli, ale wiedza o zaleceniach i zasadach kąpieli oraz pielęgnacji po kąpieli daje poczucie spokoju dla mamy i radość samemu dziecku.
Skóra noworodka, a później niemowlaka jest bardzo wrażliwa, cieńsza i mniej elastyczna, przez co jest bardziej podatna na podrażnienia. Ma zwiększoną przepuszczalność dla wszelkich substancji z zewnątrz, dlatego ważne jest, aby kosmetyki stosowane do kąpieli były przebadane dermatologicznie, bezzapachowe i o odpowiednim pH.
Aby kąpiel była udana, najważniejsza jest odpowiednia pora, stała w ciągu dnia, najlepiej przed snem dziecka. Zalecana częstość kąpieli to 2-3 razy w tygodniu. W pozostałe dni zalecane jest przetarcie wacikiem z czystą wodą buzi, rączek, fałdów skórnych i okolic pieluszkowych. Oczywiście dotyczy to dziecka zdrowego bez zmian skórnych, u których zalecenia kąpieli są inne. Pomieszczenie kąpieli powinno mieć odpowiednią temperaturę powietrza 20-24°C, oczywiście bez przeciągów. Wymagana temperatura wody to 34-38 °C. Oczywiście każde dziecko będzie miało swoje preferencje i należy je poznać.
Potrzebne są dwie pieluszki tetrowe, jedną kładziemy w wanience, drugą szykujemy do pielęgnacji po kąpieli. Ręcznik kąpielowy, miękki, przyjemny powinien być przygotowany blisko wanienki. Z innych drobnych przydatnych elementów kąpielowych istotne są waciki jednorazowe, którymi delikatnie przecieramy małżowiny uszne, a wargi sromowe dziewczynki jednym ruchem z góry na dół. Nie wolno używać patyczków kosmetycznych do małżowin usznych. Główkę dziecka opłukujemy wodą codziennie, a myjemy dwa razy w tygodniu. Następnie główkę dziecka wyczesujemy miękką szczoteczką z naturalnego włosa.
Jednakże bezpieczeństwo dziecka jest największą troską każdej mamy i o to należy zadbać nade wszystko. To, że dziecko potrafi być ruchliwe w wodzie, nawet w małej wanience, nie może powodować w nas strachu, tylko ma być dla nas przestrogą. Kiedy ciało dziecka jest wyjątkowo śliskie, a takim jest po nawilżeniu w kąpieli, czujność zachowujemy od samego początku kąpieli, aż do jej zakończenia.
Kąpiel powinna być zabawą i wielką przyjemnością i dla dziecka, i dla rodziców. Jest bardzo rozwojowa fizjoterapeutycznie, ciało w wodzie czasem pokonuje duże napięcia. Stąd powinna być ważnym elementem dnia w życiu niemowlaka.
Higiena wieczorna małego dziecka związana z kąpielą nie kończy się tylko na samej czynnej obecności niemowlaka w wodzie. Jest wiele jeszcze czynności, o których nie można zapomnieć, chcąc zapewnić komfort dziecku i dobry sen. Higiena oczu wymaga użycia płatka kosmetycznego nasączonego czystą wodą lub rumiankiem. Przecieramy tym wacikiem oko niemowlaka ruchem od zewnątrz do kącika oka. Do każdego oka należy użyć osobny płatek kosmetyczny. Higiena po kąpieli wymaga sprawdzenia drożności nosa. W przypadku kataru lub obfitej wydzieliny można zastosować specjalne przyrządy ułatwiające ich usunięcie. W innej sytuacji nos ulega samooczyszczeniu. Higiena jamy ustnej powinna być wdrożona od pierwszych dni i wiąże się z przecieraniem jamy ustnej wilgotnym wacikiem nasączonym wodą.
Najwięcej czasu należy poświęcić na pielęgnację delikatnego ciała malucha po kąpieli. To czas masażu, czas delikatnego wcierania w ciało kremu łagodnego, kojącego, o dobrej konsystencji, kiedy nasze ruchy są dla dziecka uspokajające i wyciszające. Odpowiednio dobrany krem, zapewni pełną ochronę wrażliwego i jeszcze niedoskonałego naskórka niemowlaka, pozwoli utrzymać zdrową skórę, zapewniając optymalny poziom prawidłowego nawilżenia. Pantenol nieoceniony w swoim działaniu nawilża, daje pełną ochronę skórze, również wpływa na zachowanie optymalnego poziomu TEWL podobnie do DBC. Dobra kondycja naskórka to również rola gliceryny o właściwościach higroskopijnych, witaminy F, która stoi na straży prawidłowego funkcjonowania bariery skóry, zabezpieczając ją przed nadmierną utratą wody.
Jeżeli mamy do czynienia z atopową skórą dziecka, z różnymi zmianami skórnymi, a już na pewno z pieluszkowym zapaleniem skóry, najważniejszym składnikiem używanego kremu jest tlenek cynku, który leczy, przyspiesza regenerację zmienionej chorobowo skóry. Kosmetyki powinny tworzyć filtr ochronny, cienką warstwę na delikatnej skórze malucha, która po delikatnym wcieraniu, pielęgnuje na dłużej. Masowanie kremem dziecka po kąpieli wieczornej jest formą relaksu i fizjoterapeutycznego rozwoju dziecka. Uczy malucha dobrego czucia, daje dobre emocje, co w konsekwencji wycisza i gwarantuje spokojną noc dla dziecka i bliskich.
Każda wiedza jest motorem działania, zwykła kąpiel może być niezwykła, tak jak pielęgnacja może być ochroną skóry niemowlaka zapewniającą mu zdrowie.
Piśmiennictwo:
- Świetliński J. (red.):Neonatologia i opieka nad noworodkiem. Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
- Gadzinowski J., Szymankiewicz M., Gulczyńska E. (red.): Podstawy neonatologii. Oddział Wielkopolski Polskiego Towarzystwa Medycyny Perinatalnej, Poznań 2014.
Autor: Marzena Sobolewska. Specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa położniczego.
Radom, ulica Sandomierska 19 m 1., Akademia Radzenia i rodzenia BeBa, Samodzielny Publiczny Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej – Szpital i Iłży.