Dr n. o zdr. Agnieszka Skurzak
Zmiany w postaci wysypki pojawiające się na skórze dziecka mogą mieć charakter fizjologiczny wynikający z adaptacji, ale też mogą być obrazem wielu chorób, np. alergicznych, zakaźnych czy zmian dermatologicznych. Wysypka może przybierać postać plamki, czyli wykwitu na poziomie skóry, który blednie przy ucisku lub grudki która jest wyniosła ponad poziom skóry. Krostka jest zmianą wyniosłą ponad poziom skóry (mniej niż 1 cm), wypełnioną ropą, zaś pęcherzyk to zmiana wyniosła ponad poziom skóry (również poniżej 1 cm), wypełniona płynem [1].
Na skórze noworodka mogą występować różne zmiany, które najczęściej są łagodne, samoograniczające się.
Prosówki to zmiany wielkości 1-2 mm, perłowobiałe lub żółte, naskórkowe lub podnaskórkowe cysty zastoinowe, pojawiające się w wyniku nadmiernego rogowacenia ujść mieszków włosowych retencją mas łojowo-rogowych. Znajdują się na czole, policzkach, nosie, brodzie noworodka. Zanikają samoistnie najczęściej w ciągu pierwszego miesiąca życia dziecka [2,3,4].
Potówki zwykłe występują u 40% dzieci w pierwszych tygodniach życia i są wynikiem zatrzymania wydzielania potu przez niedojrzałe wewnątrzwydzielnicze przewody potowe. Doprowadza to do pęknięcia przewodów i wpłynięcia potu do otaczającego naskórka. Dodatkowo przyczyną powstawania potówek może być niezdolność przewodów do wchłaniania całego wydzielanego potu przez cewkę. Potówki mają postać przezroczystych, pękających pęcherzyków o średnicy 1-2 mm. Występują na owłosionej skórze głowy, twarzy, szyi, tułowia, krocza, pośladków. Pęcherzyki rozwijają się w ciągu 12-14 godzin, pękając ulegają złuszczeniu [2,3,4].
Potówki czerwone znajdują się głębiej w naskórku i są widoczne jako niewielkie rumieniowe swędzące grudki. Pojawiają się na owłosionej skórze głowy, szyi i tułowiu oraz w miejscach narażonych na ucisk np. szyja, pachwiny, nadgarstki, dół pachowy i podkolanowy. Często przyczyną ich pojawienia się jest nieprawidłowa pielęgnacja i nadmierne stosowanie oliwki.
Do pielęgnacji miejsc, na których występują potówki, należy stosować preparaty, które nie zatykają ujść gruczołów potowych, a także zapobiegać przegrzewaniu dziecka, stosować bawełnianą bieliznę wypraną w delikatnych, hipoalergicznych i przebadanych dermatologicznie produktach piorących [2,3,4].
Trądzik noworodkowy występuje u około 20% noworodków. Może być widoczny już przy urodzeniu w postaci czerwonych grudek lub krostek na policzkach. Wysypka powstaje w wyniku stymulacji hormonalnej (androgeny) gruczołów łojowych. Zmiany skórne zazwyczaj nie wymagają leczenia i ustępują samoistnie w ciągu 1-3 miesięcy [3,4,5].
Rumień noworodkowy może pojawić się w ciągu pierwszych 24-48 godzin życia dziecka w postaci grudek 1-2 mm, z czerwoną obwódką i białą krostką. Zmiany występują na tułowiu, kończynach. Zazwyczaj zanikają bez leczenia w ciągu jednego tygodnia [2,3,4,6].
Kolejną zmianą występująca w okresie noworodkowym jest przejściowa melanoza krostkowa noworodka widoczna bezpośrednio po urodzeniu w postaci małych, powierzchownych wyprysków pęcherzykowo-grudkowych. Wysypka pojawia się w okolicy czoła, podbródka, karku, pleców, pośladków i na udach. Zanikając, pozostawia łuszczące się przebarwienia. Zmiany skórne ustępują samoistnie bez leczenia [2].
Charakterystyczna wysypka może pojawić się, kiedy u dziecka stwierdza się pieluszkowe zapalenie skóry. Zmiany występują w okolicy pieluszki i są spowodowane reakcją skórną na wysokie stężenie amoniaku zawartego w moczu i stolcu. Objawy pieluszkowego zapalenia skóry to: pęcherzyki, zaczerwienienie, otarcie, łuszczenie naskórka, przy nasilonym procesie mogą wystąpić otwarte sączące się rany. W leczeniu stosuje się zabiegi pielęgnacyjne skóry pośladków z wykorzystaniem odpowiednich preparatów, częstą zmianę pieluch, wietrzenie pośladków, a także stosowanie naturalnej bielizny uprzednio wypranej w delikatnych środkach dla dzieci [7].
Atopowe zapalenie skóry należy do często występujących chorób alergicznych u dzieci. Ma charakter nawrotowy i zmienny przebieg. Wysypka ma postać krostek, pęcherzyków. Miejsca zmienione chorobowo są zaczerwienione, suche, łuszczące się. W okresie noworodkowym i niemowlęcym zmiany rozmieszczone są symetrycznie i występują na twarzy, owłosionej skórze głowy, łokciach i kolanach. U dzieci starszych zmiany pojawiają się na pod kolanami, w zgięciach łokciowych, na rękach i stopach [8,9,10,11].
Bardzo często wysypka pojawiająca się na skórze dziecka może być jednym z objawów choroby wywołanej przez wirusy lub bakterie.
Gorączka trzydniowa, znana jest także pod nazwą rumień nagły. Najczęściej występuje u dzieci od 6 miesiąca do trzeciego roku życia. Wywołana przez wirus Herpes typu 6 lub 7. Początek choroby rozpoczyna się wysoką gorączką, bólem gardła, głowy. Kiedy gorączka się obniża, na skórze dziecka w okolicach pleców, brzucha, szyi oraz kończyn pojawia się plamiasto-grudkowa wysypka, która utrzymuje się do trzech dni. Należy zastosować leczenie przeciwgorączkowe [12,13,14].
Wysypka, która występuje podczas różyczki ma charakter plamiasto-grudkowy. Stopniowo zmiany pojawiają się za uszami, na tułowiu i brzuchu. Na śluzówce podniebienia widoczne są plamiaste, zlewające się wykwity. Objawami współistniejącymi są powiększone szyjne i karkowe węzły chłonne. Różyczka jest chorobą zakaźną. która nie wymaga leczenia. Konieczna jednak jest konsultacja z pediatrą. Dziecko powinno być izolowane, aby zakażenie nie rozprzestrzeniało się [15,16].
Ospa wietrzna należy do chorób zakaźnych wywołanych przez wirusa Varicella-Zoster. Dotyka dzieci w wieku przedszkolnym. Charakteryzuje się występowaniem gorączki i wysypki w postaci jednoczasowego pojawiania się na skórze i błonach śluzowych plamek, grudek oraz pęcherzyków. Treść pęcherzyków początkowo jest przejrzysta, następnie mętnieje. Pęcherzyki pękają i pokrywają się strupkami, a po ich odpadnięciu pozostaje blizna. Wysypce towarzyszy świąd. Rozpoznanie opiera się na objawach klinicznych oraz badaniach laboratoryjnych. W leczeniu wykorzystuje się leki przeciwgorączkowe oraz zmniejszające świąd. Podczas pielęgnacji skóry dziecka należy stosować preparaty łagodzące świąd, przyspieszające wysychanie pęcherzyków, a także odkażające, aby nie dopuścić do wtórnego zakażenia bakteryjnego [17,18].
Rumień zakaźny jest wywoływany przez parwowirusa B19. Po okresie występowania objawów, takich jak stan podgorączkowy i złe samopoczucie, pojawia się charakterystyczna wysypka. Początkowo występuje zlewny rumień na policzkach, a następnie zlewne wykwity plamiasto-grudkowe na kończynach i tułowiu. Wysypce może towarzyszyć obrzęk stawów. W leczeniu schorzenia stosuje się wyłącznie leki objawowe [19].
Liszajec zakaźny wywołany jest przez paciorkowce. Pierwszym etapem choroby jest pojawienie się na skórze grudek, a następnie pęcherzyków. Po ich pęknięciu na skórze pojawiają się tzw. miodowe strupki. Objawami dodatkowymi są powiększone węzły chłonne.
Przy leczeniu stosuje się antybiotyki [19].
Diagnostyka i różnicowanie zmian na skórze dziecka jest bardzo trudne, wymaga wiedzy i doświadczenia. Wysypki pęcherzykowo-krostkowe można zdiagnozować klinicznie na podstawie ich charakterystycznego wyglądu. Bardzo często wysypce, która pojawia się w trakcie choroby zakaźnej towarzyszą objawy dodatkowe, takie jak gorączka, złe samopoczucie czy powiększone węzły chłonne.
Istotna w opiece nad dzieckiem z wysypką jest właściwa pielęgnacja, czasami uwzględniająca leczenie farmakologiczne. Warto pamiętać o stosowaniu hipoalergicznych, testowanych klinicznie detergentów do prania – ubranka mają bezpośredni kontakt ze skórą dzieci, dlatego jest to tak ważne. Hipoalergiczna, delikatna formuła produktów Lovela Baby została dokładnie przebadana i posiada pozytywną opinię Instytutu Matki i Dziecka, a także rekomendację dr Lidii Ruszkowskiej – lekarza dermatologa. Dzięki temu nadaje się do stosowania już od pierwszego dnia życia, pomagając Mamon dbać o bezpieczeństwo Maluszków.
Piśmiennictwo:
- Obuchowicz A. Badanie przedmiotowe. W: Obuchowicz A. (red.). Badanie
przedmiotowe i podmiotowe w pediatrii. Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
2016:48-52. - Czarnecka-Operacz M., Sadowska-PrzytockaA. Klasyczne zmiany
skórne u noworodków jako trudny problem w codziennej praktyce klinicznej. Pediatria po Dyplomie. 2017;01:1-6. - Czerwińska
Pawluk I., Gregier M.. Knowledge
of nursing students about the physiological determinants of skin care for
newborns and infants. Pedagogy and Psychology of Sport. 2020;6(2):51-60. - Musialik-Świetlińska
E: Pielęgnacja skóry noworodka donoszonego i wcześniaka. W: Świetliński J.
(red.). Neonatologia i opieka nad noworodkiem. Tom 1. Warszawa, Wydawnictwo
Lekarskie PZWL, 2017:291-311. - Filo-Rogulska
M., Wcisło-Dziadecka D., Brzezińska-Wcisło L. Trądzik noworodkowy i niemowlęcy
– etiopatogeneza, obraz kliniczny oraz możliwości terapeutyczne. Postęp Nauk
Medycznych. 2018; 31(1A):45- 48. - Skurzak
A., Iwanoiwicz-Palus G. Pielęgnacja noworodka. W Iwanowicz-Palus G., Bień A.
(red.). Edukacja przedporodowa. Warszawa, Wydawnictwo lekarskie PZWL,
2020:351-363. - Trotter
S. Pielęgnacja skóry noworodka. W: Iwanowicz-Palus G.(red.pol.). Noworodek i
jego rodzina. Praktyka położnicza. Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
2012:100-114. - Kisiel
K. A. Atopowe zapalenie skóry czy na pewno? Różnicowanie AZS z innymi chorobami
skóry wieku dziecięcego. Atopia. 2019; 4:11-21. - Ruszkowska
L. Atopowe zapalenie skóry u niemowląt. Postęp Neonatologii. 2018;24(1):65-68. - Millan M.,
Mijas J. Atopowe zapalenie skóry – patomechanizm, diagnostyka, postępowanie
lecznicze, profilaktyka. Nowa Pediatria. 2017; 21(4):114-122. - Duan
Y., Ma
L., Galzote
C., Kong
F.-O., Shen
Ch.-P. A Randomized Pilot Clinical Assessment Of Three
Skincare Regimens On Skin Conditions In Infants. Clin Cosmet Investig
Dermatol. 2019;12:895-909. - Szenborn
L. Gorączka trzydniowa (rumień nagły, tzw. szósta choroba). Pediatria. 2016.
https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/72251,goraczka-trzydniowa-rumien-nagly-tzw-szosta-choroba - https://www.skinsight.com/skin-cond/roseola-sixth-disease
- http://emedicine.medscape.com/article/1133023-overview
- Bogusz
J., Paradowska-Stankiewicz I. Rubella in Poland in 2017. Przegląd Epidemiologiczny.
2019;73(3):305-310. - Milewska-Bobula
B. Różyczka. Pediatria. 2016. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/67591,rozyczka - Milewska-Bobula
B., Lipka B. Ospa
wietrzna. Pediatria. 2016 https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/chorobyzakazne/67573,ospa-wietrzna - Bogusz
J., Paradowska-Stankiewicz I. Chickenpox in Poland in 2017. Przegląd
Epidemiologiczny. 2019;73(4):411-416. - Wysocki
J., Dorywalska-Głuszek K., Alkiewicz K. Choroby zakaźne. W: Pawlaczyk B.(red.).
Zarys pediatrii. Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2006:531-577.
Dr n. o zdr. Agnieszka Skurzak
Katedra i Zakład Rozwoju Położnictwa
WNoZ, UM Lublin